G.G. Kay, Lwy Al-Rassanu

Już przy okazji recenzowania Ysabel, nie omieszkałem wspomnieć, że bardzo

cenię twórczość Guya Gavriela Kaya.

W zasadzie, muszę powiedzieć, że gdybym miał zrobić jakiś ranking żyjących pisarzy (tych mi znanych oczywiście), to właśnie pana Kaya postawiłbym na pierwszym miejscu. Tak, dobrze się zrozumieliśmy, pisarzy w ogóle, nie tylko twórców literatury fantastycznej.

Lektura już nieco wiekowych Lwów Al-Rassanu, tylko ten osąd potwierdziła. Dlatego, muszę lojalnie ostrzec, że nie będę zbyt obiektywny, bo do całej twórczości pana Kaya mam olbrzymi sentyment.

Zacznijmy może od tego, że opis na okładce wprowadza w błąd. Możliwe, że podszedłbym do tej książki z większymi podejrzeniami, gdyby nie autor, bo opis na okładce brzmi tak:

Akcja powieści rozgrywa się w realiach jedenastowiecznej Europy, w epoce u schyłku imperium muzułmańskiego.

Fikcyjny Al-Rassan to pełna uwodzicielskiego piękna kraina, targana przemocą i konfliktami. Pokój między chrześcijanami, muzułmanami i żydami jest trudno osiągalny i niepewny.

Opis jest nieco dłuższy, ale to już wystarczy, by się zastanowić. Z jednej strony, mamy "realia jedenastowiecznej Europy" z drugiej, "fikcyjny Al-Rassan". Co jest u licha, można zapytać. Mamy tam jeszcze jedno przekłamanie, ale o tym zaraz.

Okładka dość nieudolnie, ale przekazuje jednak mniej więcej o czym opowiada ta historia. Akcja rozgrywa się w Al-Rassanie, położonym na pewnym Półwyspie, dość ciepłym, na południu mamy cieśninę, która graniczy z pustynią, gdzie żyją dzikie, fanatyczne plemiona. Brzmi znajomo?

Wszystko dzieje się w fikcyjnym świecie, ale do złudzenia przypomina on nasz. Al-Rassan, to nic innego, jak Al-Andalus, jak Maurowie nazwali Półwysep Iberyjski (znaczy to po prostu "ogród" - dość wymownie).

Jak wiemy z historii, po podbiciu przez Arabów hiszpańskiego państwa Wizygotów w VIII wieku, powstał Emirat Kordoby, rządzony przez Umajjadów. Później, w roku 929, emir Kordoby, Abd-Ar-Rahman III ogłosił się kalifem. Kalifat trwał nieco ponad sto lat, kiedy to rozpadł się po śmierci ostatniego, słabego kalifa, na kilka słabszych militarnie taif, czyli niezależnych królestw.

Kalifat Kordoby był prawdziwą mekką dla artystów i uczonych. To właśnie głównie dzięki uczonym stamtąd Europa miała okazję poznać dzieła starożytnych, czy ich arabskich kontynuatorów. Porządki tam panujące, nieraz znacząco odbiegały od surowych zaleceń islamu, ale władcy nie za bardzo się tym przejmowali. Warto odnotować, że rządy Umajjadów były dość tolerancyjne także dla innych wyznań - chrześcijanie i Żydzi, musieli co prawda płacić dość poniżający podatek, ale mogli bez przeszkód praktykować swoją wiarę, a ich umiejętności były doceniane. Szczególnie żydowskich lekarzy.

Jednak, po upadku Kalifatu, taify, chociaż zachowały jego całą kulturalną spuściznę, a nawet rozwinęły, to nie miały już takiej siły militarnej. Trwało to całe stulecia, ale były po kolei odbijane przez chrześcijan, aż do upadku ostatniego z nich - Emiratu Grenady.

Pałac Alhambra w Grenadzie - mam wrażenie, że podobny do tych, opisanych w Lwach

Zanudzam tym (chociaż, swoją drogą polecam sobie o muzułmańskiej przeszłości Hiszpanii poczytać), by ukazać tło wydarzeń, które rozgrywają się w Lwach Al-Rassanu. Tam bowiem, ostatni kalif umarł jakoś dwie dekady temu. Motyw przemijania chwały i blasków Al-Rassanu, przewija się przez całą książkę. Właśnie za to (między innymi) tak cenię pana Kaya - jak nikt inny z żyjących, potrafi oddać klimat ukazywanych przez siebie krajów. W tym wypadku, w większości melancholijny, nie wpadając jednak kicz i przesadę.

Pisałem tutaj sporo o historii jeszcze z jednego powodu -  odniesień do dziejów naszego świata jest naprawdę niemało. Sam bawiłem się świetnie, rozpoznając niektóre. Oczywiście, niezależnie od tego aspektu, książka sama w sobie mi się podobała. Nie będę tutaj ich wypisywał, ale radzę przyjrzeć się chociażby niektórym nazwom geograficznym, czy ważniejszym postaciom.

Pan Kay zastosował ciekawy zabieg - aszaryci (odpowiednik muzułmanów) czczą gwiazdy, dżadyci (odpowiednik chrześcijan) - Słońce. Natomiast Wędrowcy, Kindathowie - Księżyc. Ci ostatni to oczywiście odpowiednik Żydów - obrywają od obu większych religii. Aczkolwiek, poza samymi relacjami, to trzeba dodać, że są to religie, które nie maja wiele wspólnego z rzeczywistymi (na przykład, zabawna rzecz, aszarytów na modlitwy wzywają dzwony).

W takim oto świecie, splotły się losy paru niezwykłych ludzi. Ammara ibn Khairana z Aldżais - aszaryty, żołnierza dyplomaty w jednym. Rodriga Belmontego, zwanego Komendantem - dzielnego wojaka z dżadyckiego Królestwa Valledo. Jak również, Dżehany bet Iszak - kindathijskiej lekarki.

A to wszystko na tle przemijającej, ale wciąż widocznej chwały Al-Rassanu, jak i rosnącej siły królestw Dżadytów.

Cóż, nie chce zdradzać więcej z fabuły. Ale jest wojna i polityka, są bohaterskie i haniebne czyny.

Kay, moim zdaniem, fajnie ukazuje, że po żadnej ze stron konfliktu, nie ma tylko bezrozumnych fanatyków, jak i kryształowych postaci.

Pięknie ukazano wojnę - jako sposobność do wykazania się odwagą i szlachetnością, ale i zarazem wielką tragedię i rozlew krwi.

Nade wszystko, jak w każdej powieści tego autora, doceniłem klimat całej historii. Czuć po prostu minioną chwałę kalifatu, wspaniałość niektórych aszaryckich miast, nostalgię za dawnym pięknem, czy tragedię dzielnych ludzi, którzy muszą stawać naprzeciwko siebie.

Jak widać, raczej nie mam wiele do zarzucenia. Jeśli miałbym wskazać coś, co mogłoby przeszkadzać podczas czytania, to powiedziałbym, że takim problemem mogliby być bohaterowie.

Zwłaszcza ci najważniejsi, mogą być postrzegani jako przerysowani. Dzielni wojownicy, odważni, honorowi i tak dalej. Mi to osobiście nie wadziło - uważam, że są na tyle dobrze skonstruowani i mają na tyle ludzkich słabostek, że jak najbardziej się bronią. No, ale ostrzec wypada.

Natomiast, już na pewno bronią się poboczni. Ciekawi, o każdym da się coś powiedzieć. Rzadko kiedy zdarzało się, że było mi autentycznie smutno, gdy ginęła jakaś mało ważna postać dla całej historii. W tym wypadku, naprawdę było mi żal śmierci pewnego dobrego człowieka.

Jeszcze tak odnośnie dobrych ludzi - ci źli też nie są tutaj całkiem demonizowani. Czasem mamy sposobność, by przynajmniej pobieżnie poznać całą sprawę z ich perspektywy, choć trochę wniknąć w mentalność. I, dla mnie przynajmniej było oczywiste, że nie są to ludzie, których popierać warto - ale rozumiałem ich motywy.

Poza tym, sam pewne zastrzeżenie, odnośnie zakończenia - moim zdaniem, chociaż melancholijne i pozostawiające wiele smutku, to jednak jest zbyt cukierkowe. Chociaż, można je odczytać jako pean na cześć wartości, która ciągle przewijała się na kartach tej powieści - tolerancji religijnej. W tym sensie, jest to zrozumiałe.

Na sam koniec, jeszcze jedna uwaga. W tym fantasy, jest naprawdę mało fantasy. Jeden z bohaterów ma wizje, które są prawdziwe - ale to w zasadzie wszystko.

Czytało mi się bardzo dobrze - styl pisania pana Kaya jakoś bardzo mi podchodzi. A i ta historia niczego sobie. Ostatecznie:

9/10.